2. Prehistoria

W czasach przedrozbiorowych Kielce były miastem biskupów krakowskich, ale miały pewien samorząd: wójta landwójta, 2 burmistrzów, zwanych tez prezydentami, ławników, rajców, którzy w różnych konfiguracjach personalnych sprawowali jurysdykcję nad mieszczanami („sławetnymi”) i chłopami („uczciwymi”). Znam protokoły tych sądów z okresu 1789-1791, zawarte w „Księdze Radzieckiej” (egzemplarz w Muzeum Świętokrzyskim). Nie znajduje w nich ani cienia adwokata (po ówczesnemu „patrona”). Prof. Pazdur w swych „Dziejach Kielc” twierdzi natomiast: - „Są jednakże pewne dowody, że w Kielcach osiedlił się w drugiej połowie XVIII w. pierwszy adwokat, zwany też patronem”. W każdym bądź razie nie ulega wątpliwości, że przedstawiciele palestry pojawiają się licznej i wyraźniej w dokumentach z początku XIX w. A zyskali oni wyższą pozycję w społeczeństwie po przeniesieniu na mocy dekretu Namiestnika gen. Zajączka z 24.IX.1816 r. siedziby województwa krakowskiego z Krakowa do Kielc. Wraz z Komisją Wojewódzką translokowano Trybunał Cywilny Pierwszej Instancji Województwa Krakowskiego z Konserwatorem Hipotek i Kasą Depozytową oraz Sąd Kryminalny Województw Krakowskiego i Sandomierskiego z 104 aresztantami. Przeprowadzkę zakończono w październiku 1818 roku.
W połowie XIX wieku na około 4000 stałych mieszkańców było w Kielcach 12 adwokatów (dla porównania: - architektów 5, lekarzy, farmaceutów i felczerów 9). W palestrze wyróżniał się nad innych Jan Kanty Farcinetti – jak głosi tablica w bazylice katedralnej – adwokat przy Sądzie Apelacyjnym Królestwa Polskiego, Radca Towarzystwa Kredytowego Ziemskiego i Prezydujący Opiekun Szpitala w Kielcach. Zresztą w pracach historyków i materiałach archiwalnych spotkać sie można z wielu świadectwami uspołecznienia i patriotyzmu ówczesnej adwokatury. Przykładowo podaję, że po reformie Wielopolskiego z 5 czerwca 1861 roku, powołującej w miastach Królestwa rady miejskie ze znacznymi uprawnieniami, stworzono w Kielcach radę, w której skład na ogólną liczbę 9 członków weszło 2 adwokatów (Wojciech Zahorowski, Konstanty Holewiński).
Jednym z pierwszych redaktorów „Gazety Kieleckiej” był w roku 1873 adwokat Arkadiusz Piotr Płoski, weteran powstania styczniowego. W okresie późniejszym w życiu kulturalnym i społecznym Kielc przodowali również inni adwokaci. Wymienię tu znanego z postępowych poglądów adwokata Zygmunta Grunerta. Działali także politycznie za rozbiorów adwokaci Dunin i Hassenbein.
Tak oto wkroczyłem w tej pracy w wiek XX. Przyznam się, że nie dostaje mi wiadomości, które by pozwoliły choćby pobieżnie przedstawić dzieje kieleckiej palestry w tym okresie. Zresztą byłoby to trochę nie na temat. Podam tylko, że głównym działaczem Obywatelskiego Komitetu Ratunkowego m. Kielce w czasie I-szej wojny światowej był adwokat Józef Dunin, że adwokat Roman Cichowski był przez krótki czas prezydentem miasta, że w okresie międzywojennym Kielce i Radom były siedzibami Sądów Okręgowych, podległych Sądowi Apelacyjnemu w Lublinie, i że w następstwie tego podziału terytorialnego sądownictwa także palestra całego niemal dzisiejszego województwa Kieleckiego (z wyjątkiem koneckiego i opoczyńskiego) należała do Izby Adwokackiej w Lublinie. Tu rzecz uzupełnię ciekawostką: - w roku 1926 praktykowało w Kielcach, mieście wojewódzkim, aż 12 adwokatów. Dokładnie tylu, ilu w latach pięćdziesiątych XIX w., kiedy to ludności było dziesięciokrotnie mniej. Dopiero na kilka lat przed wybuchem II-ej wojny światowej liczba adwokatów w Kielcach gwałtownie wzrosła. Dzięki przyłączeniu okręgu sądowego kieleckiego do jurysdykcji Sądu Apelacyjnego w Krakowie i odpowiednio adwokatury kieleckiej do Izby Adwokackiej w Krakowie, co wywołało napływ tamtejszych prawników do nas i otwieranie przez nich kancelarii adwokackich.
 

powrót