Monografia o dziejach Adwokatury Świętokrzyskiej

W przededniu Krajowego Zjazdu Adwokatury ukazała się monografia Adwokatura Świętokrzyska. Zarys dziejów od początku XIX wieku autorstwa dr Małgorzaty Czapskiej, dr hab. prof. Uniwersytetu Jana Kochanowskiego w Kielcach Barbary Szabat i adwokata Jerzego Zięby.

Opracowanie liczące 418 stron przedstawia dzieje adwokatury świętokrzyskiej od początku XIX wieku do współczesności. Rozdział I omawia historię adwokatury ziemi kieleckiej w okresie porozbiorowym, gdy tereny te znajdowały się pod władzą kolejnych zaborców, ale przede wszystkim w czasach Księstwa Warszawskiego, a następnie w okresie ich przynależności do Królestwa Kongresowego. Rozdział drugi obejmuje czasy po powstaniu styczniowym i reformie sądownictwa z 1876 roku, która to reforma doprowadziła do unifikacji Królestwa Polskiego z Cesarstwem Rosyjskim, także w zakresie organizacji sądownictwa w ogóle, a adwokatury w szczególności. Nastąpiła wtedy całkowita rusyfikacja sądownictwa. Przedstawiono tu również wyjątkową aktywność społeczną i zaangażowanie polityczne ówczesnych adwokatów kieleckich. Następny III rozdział poświęcony jest czasom I wojny światowej i tworzeniu się wówczas podstaw nowego polonizującego się sądownictwa, także na Kielecczyźnie, w którym to procesie adwokatura kielecka odegrała szczególnie poczesną rolę. Rozdział IV traktuje o palestrze kieleckiej w okresie międzywojennym, opisuje tworzenie w niepodległym już państwie jej podstaw prawnych, zasad organizacyjnych, samorządności i rozwój liczebny. Tu mowa jest również o karierach politycznych, często bardzo znaczących, niektórych byłych adwokatów kieleckich. W rozdziale V omówiono sytuację adwokatury kieleckiej w czasie okupacji hitlerowskiej, jej liczebne uszczuplenie jakie dokonało się w wyniku eksterminacji adwokatów pochodzenia żydowskiego i nie tylko, podjęto też kwestię udziału adwokatów kieleckich w wojnie obronnej we wrześniu 1939 roku oraz w ruchu oporu. Kolejny VI rozdział omawia okres Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej, tworzenie nowych zasad i struktury organizacyjnej, w ramach której działała wówczas adwokatura, dostosowywanej do zmieniających się warunków ustrojowych, ograniczanie samorządności zawodowej adwokatów, lecz także powstanie samodzielnej Kieleckiej Izby Adwokackiej i jej Rady. Rozdział VII obejmuje dzieje adwokatury kieleckiej w III Rzeczypospolitej, aż do czasów współczesnych, powrót do samorządności, rozwój liczebny i jakościowy adwokatury województwa świętokrzyskiego.

Druga część publikacji przybliża sylwetki zasłużonych adwokatów ziemi kieleckiej. Zamieszczono w niej biogramy tych, którzy szczególnie wyróżnili się w historii adwokatury kieleckiej i których dzieje można odtworzyć na podstawie dostępnych źródeł i literatury. W większości wypadków są to adwokaci z okresów wcześniejszych, zwłaszcza z przełomu XIX i XX wieku. Część ta zawiera także biogramy wszystkich dotychczasowych dziekanów Kieleckiej Rady Adwokackiej oraz biogramy tych osób, które poza pracą zawodową wyróżniły się, zwłaszcza w ostatnim okresie, szczególnym zaangażowaniem politycznym i społecznym.

Część III pracy ma charakter wspomnieniowy i poświęcona jest również w całości adwokatom Świętokrzyskiej Izby Adwokackiej. Obejmuje ona informacje o tych spośród nich, którzy już odeszli, a zapisali się chwalebnie w historii tej Izby oraz wspomnienia i refleksje samych adwokatów dotyczące ich  pracy oraz życia pozazawodowego.

Bardzo ważną częścią tego opracowania są aneksy, będące liczącym się podsumowaniem tej pracy. Dzięki nim powstał w miarę pełny obraz adwokatury kieleckiej. W skład aneksów wchodzą wykazy osób świadczących pomoc prawną na ziemi kieleckiej w latach 1821-2012. Pierwszy z nich obejmuje patronów i adwokatów działających do reformy sądowej 1876 roku, następny – obrońców sądowych przy ówczesnych sądach pokoju. Kolejny wykaz zawiera dane osobowe tych adwokatów i obrońców, którzy rozpoczynali pracę i działali przede wszystkim na przełomie XIX i XX wieku, a także w okresie I wojny światowej. Następny spis obejmuje adwokatów z lat 1918-1945. W części kolejnej znalazły się personalia wszystkich pozostałych adwokatów, aż do początku 2013 roku.

Aneksy zawierają także aktualny wykaz wszystkich aplikantów adwokackich Izby Kieleckiej na dzień 31 marca 2013 roku. Zamieszczono tu również wykaz rad adwokackich ziemi kieleckiej, od momentu powołania pierwszej Kieleckiej Wojewódzkiej Rady Adwokackiej w lipcu 1950 roku, aż do końca 2012 roku, ze wszystkimi zmianami dokonywanymi w trakcie ich urzędowania. Pracę zamyka indeks nazwisk obejmujący zarówno osoby występujące we wszystkich zamieszczonych tu tekstach, jak i autorów wykorzystanych w pracy opracowań.

Autorzy mają nadzieję, że mimo niedostatków wynikających z braku źródeł, a w niektórych wypadkach, zwłaszcza z okresu zaborów, z racji ich mniejszej czy większej tendencyjności, udało się odtworzyć w miarę prawdziwy obraz Adwokatury Świętokrzyskiej. Wynika z niego niezbicie, że adwokatura ta niewątpliwie odegrała chlubną i liczącą się rolę w dziejach tego regionu. Sądzić należy, iż niniejsze opracowanie stanie się przyczynkiem do dalszych pogłębionych badań nad dziejami adwokatury świętokrzyskiej.