Ubezpieczenia prawne - informator dla adwokatów

Ubezpieczenia ochrony prawnej – informator dla adwokatów chcących współpracować z ubezpieczycielem Concordia Polska TUW w ramach świadczenia pomocy prawnej dla osób ubezpieczonych z tytułu ubezpieczeń ochrony prawnej.

Komisja ds. Wizerunku Zewnętrznego i Działalności Pro Bono Naczelnej Rady Adwokackiej prowadzi wraz z Rzecznikiem Ubezpieczonych i Rzecznikiem Praw Obywatelskich kampanię edukacyjno-społeczną popularyzującą ubezpieczenia ochrony prawnej jako instrument zapewniający szeroki i tani dostęp do wymiaru sprawiedliwości. W październiku 2011 r. NRA podpisała pierwsze porozumienie wiodącym w tej dziedzinie ubezpieczycielem – Concordia Polska TUW, określające zasady współpracy obu podmiotów oraz zasady, na jakich Concordia będzie refundowała ubezpieczonym honoraria adwokackie. W najbliższym czasie rozpoczynamy rozmowy z kolejnymi Towarzystwami Ubezpieczeniowymi, mającymi w ofercie ubezpieczenia ochrony prawnej.

Kampania Naczelnej Rady Adwokackiej nie jest promowaniem konkretnego produktu ubezpieczeniowego lecz raczej zwróceniem uwagi społeczeństwu, że za niewielką składkę może ono uzyskać pełny dostęp do wymiaru sprawiedliwości. Jest to także jedno z działań przyzwyczajających Polaków do korzystania z profesjonalnej pomocy prawnej, zwłaszcza przedprocesowej. Wszyscy wiemy, że nasi obywatele przychodzą po pomoc najczęściej dopiero wtedy, gdy ich sprawy prawne są już mocno skomplikowane. Nie ma natomiast nawyku zasięgania porad prewencyjnych, na przykład konsultowania treści umów przed ich podpisaniem, nawet wśród przedsiębiorców.

Czym jest ubezpieczenie ochrony prawnej i jak działa w innych państwach?

Ubezpieczenie ochrony prawnej, najkrócej mówiąc, polega na tym, że obywatel w zamian za niewysoką składkę będzie miał refundowane przez ubezpieczyciela koszty adwokackiej pomocy prawnej (porady, pisma) oraz pełne koszty procesu, to jest zarówno koszty zastępstwa adwokackiego, jak i opłaty sądowe, nawet w razie przegrania procesu. Można to porównać do ubezpieczeń medycznych, tzw. pakietów zdrowotnych, które są w Polsce coraz powszechniejsze. Ubezpieczenia ochrony prawnej natomiast na razie stanowią niemal egzotykę, gdyż niespełna 1% Polaków ma takie ubezpieczenie. Co więcej, znaczna część z nich ma je tylko dlatego, że niektórzy ubezpieczyciele dołączają polisę jako bonus do innych ubezpieczeń, na przykład przedmiotów leasingu, a nie dlatego, że beneficjenci świadomie zdecydowali się wykupić polisę. Dla porównania, ponad 70% dorosłych Niemców korzysta z ubezpieczenia ochrony prawnej. W Skandynawii odsetek jest jeszcze wyższy i przekracza 90%.

Ubezpieczenia zazwyczaj pokrywają pomoc prawną we wszystkich rodzajach spraw, to jest cywilnych, karnych, rodzinnych, pracowniczych. Większość ubezpieczycieli wyłącza jedynie ochronę dotyczącą procesów wynikających z prowadzonej działalności gospodarczej. Wynika to z doświadczeń na rynkach Europy Zachodniej, zwłaszcza z Niemiec. Przedsiębiorcy mający takie ubezpieczenia lekkomyślniej podpisywali kontrakty, wobec czego ubezpieczyciel w istocie pokrywać musiał koszty wynikające z braku staranności menadżerskiej, co powodowało, że stawały się one dla towarzystw ubezpieczeniowych nieopłacalne. Natomiast polisy pokrywają na przykład sprawy pracownicze przedsiębiorców, a zatem przedsiębiorcy będący dużymi pracodawcami chętnie po nie sięgają.

Oczywiście zakres ubezpieczeń i wysokość składki różni się w zależności od oferty i potrzeb beneficjenta polisy, podobnie jak różni się zakres ubezpieczeń medycznych (pakiety podstawowe, rozszerzone, tzw. VIP-owskie). Najtańsze ubezpieczenia można wykupić już za kilkanaście złotych miesięcznie. Tytułem ciekawostki można dodać, że w Polsce TUW Concordia, które zresztą jest liderem tych ubezpieczeń na rynku niemieckim, nie wyłącza spod ochrony przez siebie refundowanej procesów prowadzonych przeciwko samej Concordii na przykład z tytułu ubezpieczeń komunikacyjnych czy rolniczych.

Istotnym elementem prowadzonych przez Naczelną Radę Adwokacką rozmów z towarzystwami ubezpieczeniowych jest zgoda na zasadę, aby towarzystwa refundowały wyłączenie koszty profesjonalnych usług prawników kwalifikowanych, to znaczy adwokatów i radców prawnych. W ogólnych warunkach umów ubezpieczeń ochrony prawnej znajdują się wyłączenia odpowiedzialności ubezpieczycieli w wypadku, gdyby beneficjent chciał ustanowić pełnomocnikiem podmiot niezrzeszony w samorządach zawodów zaufania publicznego. Chodzi tu o najlepiej pojęty interes beneficjentów polis, którzy w zamian za składkę powinni mieć zapewnioną profesjonalną obsługę prawną.

Ubezpieczenia pokrywają także koszty sądowe. Powinno być to istotnym czynnikiem wpływającym na zainteresowanie Polaków tymi polisami. Opłaty sądowe w Polsce należą bowiem do najwyższych w Unii Europejskiej, co jest skrzętnie przemilczane przez polityków. To właśnie te opłaty, a nie koszty adwokackie (wbrew obiegowej opinii podsycanej przez media) są rzeczywistą barierą w dostępie obywateli do wymiaru sprawiedliwości. Warto też wspomnieć, że Polska jest jedynym państwem członkowskim Unii, które nie zapewnia najuboższym obywatelom darmowej pomocy prawnej na etapie przesądowym i pozasądowym. Co więcej, Polska zmuszona przez dyrektywę unijną musi taką pomoc zapewnić obywatelom innych państw UE na naszym terytorium. Dochodzi więc do paradoksalnej sytuacji, zwanej w doktrynie prawa unijnego dyskryminacją odwrotną, że nasi obywatele w swoim państwie mają mniej praw, niż obywatele innych państw członkowskich przebywających w Polsce. Tę lukę spowodowaną przez niewydolność państwa, wypełnia w znaczącym zakresie adwokatura, m.in. poprzez różnego rodzaju akcje i działania pro bono.

Zasady wykonywania przez adwokatów pomocy prawnej na rzecz ubezpieczonych z tytułu ochrony prawnej

Na wstępie trzeba bardzo mocno podkreślić, że ubezpieczony ma całkowitą swobodę wyboru adwokata (lub radcy prawnego), który udzieli mu pomocy prawnej refundowanej przez Towarzystwo Ubezpieczeniowe. W innych państwach UE były próby narzucania przez ubezpieczycieli konkretnych prawników, jednakże zakończyły się orzeczeniem ETS podkreślającym zasadę swobody wyboru adwokata przez klienta (por. wyrok z 26 maja 2011 r., C 293/10, G. Stark przeciwko D.A.S. Österreichische Allgemeine Rechtsschutzversicherung AG, powołujący się na wyrok sprawie C 199/08, Eschig, pkt 47).

Lista adwokatów uczestniczących w obsłudze ubezpieczonych będzie przekazywana przez ubezpieczyciela beneficjentowi, z tym, że ubezpieczyciel nie będzie mógł polecać jakiegoś konkretnego adwokata, a co najwyżej kilku losowo wybranych z listy (z danego regionu wg preferowanych przez adwokata dziedzin wskazanych w Krajowym Rejestrze Adwokatów i Aplikantów Adwokackich). Dziekani będą rozpowszechniać ten dokument w swoich Izbach i wszyscy adwokaci, którzy zechcą przystąpić do programu, będą mogli zgłosić swój akces.

Także adwokaci mają pełną swobodę przystąpienia do programu objętego porozumieniem zawartym przez NRA. Co więcej, ubezpieczony ma prawo wybrać również adwokata, który nie przystąpił do porozumienia – z tym, że Towarzystwo Ubezpieczeniowe zrefunduje ubezpieczonemu honorarium adwokackie tylko do wysokości wynikającej z porozumienia, a ewentualną nadwyżkę (gdyby wybrany adwokat zażądał wyższego honorarium), ubezpieczony dopłaci sam. Ubezpieczony będzie poinformowany, że wolno mu wybrać także adwokata spoza listy, ale z zastrzeżeniem, że TU refunduje koszty tylko do wysokości ustalonych stawek.

Natomiast adwokaci, którzy przystąpią do programu, wyrażają tym samym zgodę na respektowanie co do zasady stawek wynikających z załącznika „Zasady współpracy” do porozumienia. Ale i tu będą wyjątki. Po pierwsze, w razie bardzo skomplikowanej lub czasochłonnej sprawy adwokat może wystąpić do ubezpieczyciela z wnioskiem o indywidualne ustalenie stawki (§ 4 ust 10 załącznika „Zasady współpracy”). Po wtóre – adwokat ma prawo sprawy nie przyjąć z ważnych przyczyn, np. w razie konfliktu interesów z innym klientem. Wreszcie, w sprawach odszkodowawczych adwokat, który przystąpił do porozumienia, ma prawo zawrzeć z klientem umowę na innych zasadach (np. z uwzględnieniem procentu od wygranej), z tym że Concordia zwraca klientowi koszt według stawek z załącznika.

Trzeba jednak podkreślić, że z doświadczeń Towarzystw Ubezpieczeniowych wynika, iż ponad 95% beneficjentów polis nie ma własnego adwokata i zwraca się do ubezpieczyciela o pomoc w wyborze. Jak wyjaśniono wyżej – TU przekaże beneficjentowi listę adwokatów, którzy przystąpili do porozumienia. Dlatego warto wpisywać się na takie listy, gdyż znakomicie zwiększa to szansę na pozyskanie klienta, który ma ubezpieczenie ochrony prawnej.

Stawki honorariów adwokackich wynikające z porozumienia zawartego z Concordia Polska TUW

NRA wynegocjowała z Concordią stawki honorariów adwokackich, które ubezpieczyciel będzie – przy zachowaniu wyżej opisanych reguł – refundował beneficjentom polis (patrz – „Zasady współpracy (…)” załącznik do porozumienia). Towarzystwo musiało określić pewien pułap refundacji, aby móc planować wysokość składek. Wynegocjowane stawki nie są może bardzo wysokie, ale z pewnością są już stawkami rynkowymi, atrakcyjnymi dla sporej grupy naszych Koleżanek i Kolegów.

W sprawach cywilnych Concordia zrefunduje honorarium w wysokości dwukrotnej stawki minimalnej netto określonej w rozporządzeniu Ministra Sprawiedliwości, ale nie mniej niż 1.000,-zł netto. Tym samym wyeliminowaliśmy niebezpieczeństwo, że adwokaci, którzy przystąpią do porozumienia, będą musieli obsługiwać sprawy np. z zakresu prawa pracy lub ubezpieczeń społecznych po żenujących stawkach z rozporządzenia MS.

W sprawach karnych honoraria za postępowanie przygotowawcze to od 1.080,- do 1.800,-zł netto, w sprawach wykroczeniowych 1.080,-zł, w sprawach karnych od 2.160,- do 3.600,-zł netto. W postępowaniu wykonawczym od 1.080,-zł do 1.440,-zł netto.

Honorarium za poradę refundowane przez ubezpieczyciela wyniesie od 150,- do 300,-zł netto, a w szczególnych wypadkach do 800,-zł; za pismo upominawcze – 150,-zł.

Jak wspomniałam, w szczególnych wypadkach będzie możliwość negocjowania indywidualnego honorarium, wyższego niż określone w porozumieniu.

pobierz dokument: procedura i stawki

Jak adwokat może przystąpić do programu ubezpieczeń ochrony prawnej Concordia Polska TUW?

Adwokaci, którzy chcą przystąpić do programu ubezpieczeń ochrony prawnej Concordia Polska TUW i wpisać się na listę, która będzie przekazania Towarzystwu Ubezpieczeniowemu, powinni wypełnić poniższą deklarację, a następnie przesłać ją do Biura Naczelnej Rady Adwokackiej albo mailem na adres: osobowy@nra.pl albo pocztą na adres ul. Świętojerska 16, 00-202 Warszawa. Na deklaracji bardzo prosimy dopisać, w której izbie adwokackiej wykonuje zawód zgłaszający się adwokat.

Osoby niekorzystające z Internetu mogą poprosić o deklarację w Okręgowych Radach Adwokackich.

pobierz: deklaracja

Adw. dr Monika Strus-Wołos
Przewodnicząca Komisji ds. Wizerunku Zewnętrznego i Działalności Pro Bono.